نور آبی

نور آبی منتشر شده از نمایشگر تجهیزات دیجیتالی و منابع جدید نور مانند ال ای دی ها که هر روزه استفاده ی ما از آنها بیشتر می شود، می تواند همراه آسیب هایی برای چشم انسان باشد در ادامه این تاثیرات را شرح خواهیم داد و نکات علمی پیشگیری را پیشنهاد می دهیم.

نور آبی و تاثیر آن بر چشمان ما:

نورمرئی از آنچه ممکن است درباره ی آن فکر کنیم، پیچیده تر است. هنگامیکه تحت تابش نورطبیعی روز به صورت مستقیم یا به طور غیرمستقیم، و یا تحت تابش نور نمایشگر کامپیوتر، موبایل یا هر وسیله ی الکترونیکی دیگری هستیم، همه ی این ها می توانند طیف وسیعی از تاثیرات را داشته باشند. اغلب افراد از این موضوع که نور خورشید شامل طیف های مرئی و نامرئی و فرابنفش که می تواند باعث تیرگی پوست شود، مطلع هستند. اما موضوعی که شاید همه درباره آن ندانند این است که نورخورشید شامل طیف های رنگی گسترده ای است که حامل انرژی های مختلفی هستند.

نور آبی چیست؟

نور خورشید شامل طیف رنگ نورهای قرمز، نارنجی، زرد، سبز و آبی است که بسته به طول موج هرکدام حاوی مقدار معینی از انرژی هستند. که ترکیب آنها آنچه ما به عنوان نورسفید یا نورخورشید می شناسیم را تشکیل می دهند. بدون آنکه بخواهیم وارد فیزیک نور شویم می توان به طور ساده عنوان کرد که بین طول موج هر طیف نور و انرژی آن رابطه ی معکوس وجود دارد. در واقع طیف هایی که طول موج های بزرگتری دارند حاوی انرژی کمتر و طیف هایی که طول موج کوچکتری دارند انرژی بیشتری را حمل می کنند. اشعه های نورمرئی که به طیف های قرمز نزدیکتر هستند طول موج بزرگتر و در نتیجه انرژی کمتری دارند اما طیف رنگ نورهایی که به رنگ آبی نزدیکتر هستند دارای طول موج کوتاه تر و انرژی بیشتری هستند. اشعه های الکترومغناطیسی فراتر از نور مرئی، مادون قرمز نامیده می شوند این طیف ها حرارت ایجاد می کنند اما نامرئی هستند. ( جالب است بدانید در دستگاه هایی که از طیف مادون قرمز برای گرم نگه داشتن غذا استفاده می شود نور رنگی ایجاد شده فقط برای آن است که افراد متوجه روشن بودن دستگاه بشوند چون خود طیف مادون قرمز قابل مشاهده نیست. ) در سمت دیگر طیف نورهای مرئی طیف های آبی و بنفش قرار دارند که به آنها فرابنفش گفته می شود.

خطرات و ویژگی های طیف فرابنفش

انرژی بالاتر طیف های فرابنفش از طیف های مرئی باعث تغییر رنگ پوست و تیره شدن آن می شود. به طوریکه در لامپ هایی که برای برنزه کردن پوست استفاده می شوند مقدار مشخصی از آنها به کار گرفته می شود. اما قرارگرفتن بیش از حد در معرض تابش طیف های فرابنفش ممکن است منجر به آفتاب سوختگی یا در برخی موارد سرطان پوست بشود. اشعه ی فرابنفش همچنین می تواند باعث آسیب های چشمی یا اصطلاحا برفکوری ( هنگام راه رفتن در برف یا یخچال‌های کوهستان بدون محافظت کردن از چشم، چشم در معرض تابش شدید اشعه ماورا بنفش قرار می‌گیرد، و آنگاه چشم به شکل موقت دچار سوختگی یا همان برف کوری شده که این حال گرچه موقتی است ولی دردناک است و در این حالت سطح چشم شما یا همان قرنیه ملتهب شده است ) بشود. البته توجه به این نکته بسیار مهم است که میزان مناسب از این طیف برای بدن مناسب بوده و در تولید ویتامین دی موثر است. محدوده نور مرئی از طیف های الکترومغناطیسی از ۳۸۰ نانومتر تا ۷۰۰ نانومتر است. محدوده ی بین ۳۸۰ تا ۵۰۰ نانومتر مشخص کننده رنگ طیف آبی هستند. طیف های بین ۳۸۰ تا ۴۵۰ نانومتر مشخص کننده نور آبی متمایل به بنفش و طیف های بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ نانومتر آبی فیروزه ای را نشان می دهند. بنابراین حدود یک سوم از طیف نورهای مرئی شامل طیف های با انرژی بالا یا اصطلاحا نور آبی هستند.

نکاتی در مورد نور آبی

خطرات و مزایای نور آبی در طیف نورهای مرئی مشابه است با آنچه که در طیف های فرابنفش وجود دارد. در ادامه به نکاتی خواهیم پرداخت که لازم است درباره ی نور آبی بدانیم:

۱٫ نور آبی در همه جا وجود دارد

نور خورشید منبع اصلی نور آبی است و در طول روز همه ی افراد در فضاهای سرباز در معرض تابش آن قرار می گیرند. اما نور خورشید تنها منبع نور آبی نیست، بلکه بسیاری از وسایلی که از آنها استفاده می کنیم حاوی نور آبی هستند از جمله : نور تابیده شده از سمت نمایشگر ها مانند تلویزیون و منابع روشنایی فلوئورسنتی مانند مهتابی ها. جالب است بدانیم صفحه ی نمایشگر کامپیوتر، نوت بوک ها، گوشی های هوشمند و دیگر دستگاه های دیجیتال مقدار قابل توجهی از نور آبی را منتشر می کنند. البته میزان طیفی که این وسایل ساطع می کنند، کسری از میزان طیف های منتشر شده از نور خورشید است. اما چون اغلب افراد زمان زیادی را در استفاده از آنها سپری می کنند، بسیاری از پزشکان و متخصصان درباره ی عوارض ناشی از استفاده طولانی مدت از آنها هشدار داده اند.

۲٫ طیف های سطح انرژی بالاتر در نور مرئی باعث می شوند آسمان آبی به نظر برسد

طول موج کوتاه تر، انرژی بالا تر و پراکندگی بیشتر آنها در طیف های نور مرئی باعث می شود هنگام برخورد مولکول های آب و هوا در اتمسفر این طیف ها بیشتر از سایر طیف ها قابل مشاهده باشند. درجه پراکندگی این طیف باعث می شود آسمان بدون ابر و صاف، آبی به نظر برسد.

۳٫ چشم ما در فیلتر کردن نور آبی عملکرد خیلی خوبی ندارد

ساختمان جلویی چشم بزرگسالان ( قرنیه و عدسی ) در مسدود کردن طیف فرابنفش از رسیدن به شبکیه چشم ( که بسیار نسبت به نور حساس است ) و در پشت کره ی چشم قرار دارد عملکرد خوبی دارد. حتی در زمانیکه عینک آفتابی به چشم نداشته باشین تنها ۱ درصد از طیف فرابنفش نور خورشید به شبکیه منتقل می شود. اما از سوی دیگر همه طیف های نورمرئی آبی از عدسی و قرنیه گذشته و به شبکیه می رسند. این مطلب عملکرد ساختمان چشم در مسدود کردن طیف فرابنفش و عدم توانایی آن در مسدود کردن نور آبی مرئی را نشان می دهد.

۴٫ قرارگرفتن در معرض نور آبی می تواند خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا یا تباهی لکه زرد را افزایش دهد

در واقع نفوذ نور آبی به شبکیه بسیار مهم است، زیرا مطالعات آزمایشگاهی نشان می دهند که قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور آبی می تواند به سلول های حساس به نور در شبکیه آسیب برساند. این آسیب ها می تواند منجر به بیماری دژنراسیون و در نتیجه افت دید دائمی بشود. اگرچه هنوز برای تعیین دقیق اینکه چه مقدار از نور طبیعی یا مصنوعی می تواند منجر به این آسیب ها بشود نیاز است اما همچنان بسیاری از متخصصان این امر بر این باورند که قرار گرفتن در معرض نور آبی ناشی از صفحات نمایشگر و گوشی های هوشمند و … می تواند احتمال ابتلا به این آسیب ها را در مراحل بعدی زندگی افزایش دهند.

۵٫ نور آبی عارضه ناشی از فشار چشمی دیجیتال را تشدید می کند

طول موج کوتاه، انرژی بالا تر و پراکندگی بیشتر نسبت با سایر طیف های نور مرئی باعث می شود نور آبی متمرکز نباشد. هنگامیکه فرد به صفحه ی نمایشی نگاه می کند که مقادیر قابل توجهی از نور آبی را منتشر می کند، این عدم تمرکز بصری ( نویز ) باعث کاهش کنتراست و به ایجاد عارضه ی ناشی از فشار چشمی دیجیتال ( عارضه ای که در آن فرد پس حدود ۲ ساعت نگاه کردن مداوم به صفحه نمایش دچار درد چشم می شود ) منجر خواهد شد. تحقیقات نشان می دهند استفاده از عینک هایی که طیف های کمتر از ۴۵۰ نانومتر را فیلتر می کنند به طور قابل توجهی کنتراست را افزایش می دهند. بنابراین استفاده از عینک هایی با لنز زرد رنگ می تواند باعث افزایش راحتی در استفاده های طولانی مدت از صفحات نمایشگر باشد.

۶٫ محافظت در مقابل نور آبی بعد از عمل آب مروارید چشم بسیار مهم است

لنز چشم در افراد بزرگسالان تقریبا ۱۰۰ درصد طیف های فرابنفش را مسدود می کنند. به عنوان روند طبیعی پیری چشم در نهایت می تواند تنها بخشی از طیف های طول موج کوتاه نظیر آبی را مسدود کنند که این موضوع احتمال آسیب های چشمی را بیشتر خواهند کرد. که ممکن است در نهایت به از دست دادن بینایی منجر بشود. در اینصورت اگر فرد دارای بیماری آب مروارید چشم باشد و نیاز به تعویض لنز طبیعی چشم توسط عمل جراحی باشد این موضوع حائز اهمیت خواهد بود که این عمل جراحی چه میزان در مسدود کردن نور آبی وارد شده به شبکیه چشم فرد بعد از عمل جراحی موثر خواهد بود. پس از این عمل جراحی ممکن است فرد نیاز به استفاده از عینک های مخصوصی برای از بین بردن نور آبی داشته باشد به ویژه اگر مجبور به استفاده از کامپیوتر و … باشد.

۷٫ نور آبی همیشه بد نیست

با توجه به آنچه گفتیم آیا همیشه نور آبی مضر است؟ اگر اینطور باشد پس چرا نور آبی را همیشه از بین نمی بریم؟ بدلیل آنکه اثبات شده است قرار گرفتن در معرض نور آبی برای بدن ضروری است. تحقیقات نشان داده است که انرژی بالای نور آبی موجب افزایش هوشیاری می گردد و به عملکرد رفتاری و حافظه افراد کمک می کند و در افزایش احساس تحرک فرد تاثیر گذار است. به طور مثال در نور درمانی برای افرادی که دچار نوعی اختلال عاطفی فصلی هستند می توان از طیف هایی که شامل انرژی بالایی مانند طیف نور آبی هستند، استفاده کرد.

البته منابع نوری که برای نور درمانی استفاده می گردند کاملا دارای نور سفید می باشند اما حاوی مقادیر قابل توجهی از نور آبی نیز می باشند. همچنین نور آبی در تنظیم چرخه ی طبیعی خواب و بیداری ما تاثیرگذار و مهم است و به حفظ ریتم آن کمک می کند. اما باید به یاد داشته باشیم نور آبی بیش از حد در شب هنگام و پیش از خواب ( به طور مثال خواندن کتاب بر روی تبلت یا کامپیوتر ) می تواند منجر به اختلال در چرخه ی خواب و به طور بالقوه بی خوابی و خستگی در روز گردد.

ارائه راهکارهای عملی

برای پیشگیری از آسیب های نورآبی به چشمانمان راهکارهای متفاوتی وجود دارد.

1. برای فضاهای مختلف داخلی در خانه، محل کار و محیط های آموزشی از متخصصان این حوزه برای انتخاب منبع نور مناسب کمک بگیریم.
2. برخی از کمپانی های تولید تجهیزات الکتریکی گزینه هایی برای کنترل نور آبی منتشر شده از نمایشگر تجهیزات خود ارائه می کنند که می توان از آنها استفاده کرد.
3. محافظ هایی برای نمایشگرها وجود دارند که نور آبی منتشر شده را جذب می کنند.
4. استفاده از عینک های مخصوصی که از رسیدن نور آبی منتشر شده به چشمان جلوگیری می کنند.
5. استفاده از نرم افزارهایی مانند f.lux که نورآبی منتشر شده از نمایشگرها  را می توانند کنترل کنند و قابلیت برنامه ریزی دارند.